تاثیر اعمال دوره خشکی بر سلامت و تولید شیر در گاوهای شیری

عملکرد شیردهی در گاوهای شیری به ژنوتیپ، عوامل محیطی با اثرات غیر قابل اندازه گیری مانند عفونت، بیماری و انگل ها و عوامل محیطی با اثرات قابل اندازه گیری مانند فصل، سن زایمان، دفعات شیر دوشی، تعداد زایش ، باروری و طول دوره خشکی بستگی دارد (1).

در این مبحث به روش خشک کردن، طول دوره خشکی و حذف آن پرداخته می شود که آیا اعمال یا حذف دوره خشکی و یا طول این دوره می تواند بر تولید شیر موثر باشد؟

دوره خشکی (Far-off)

دوره خشکی یا روزهای خشک (Far–off) در گاو مرحله مهمی در سلامتی، تولید مثل و تولید حیوان در شیردهی بعدی است(3). فقط به این علت که گاو بطور موقت شیر تولید نمی‌کند نباید نیازهای آن را فراموش کرد.

یک برنامه متناسب برای دوره خشک می تواند تولید شیر را در دوره شیردهی حدود 600 تا 1500 پوند (275 تا 685 کیلوگرم) افزایش دهد. این افزایش تولید شیر می تواند به دلیل ناهنجاری های متابولیکی، کاهش مصرف ماده خشک در گاو خشک سنگین پس از گوساله زایی، بیماری ها و یا عدم درمان ورم پستان از بین برود(2). لذا رعایت نکات فنی و کاربردی در تغذیه و مدیریت گاوهای خشک مرحله فار آف بسیار حائز اهمیت می‌باشد.

متاسفانه شواهد نشان می دهد سطح ناهنجاری های متابولیکی مرتبط با دوره انتقال در طول سال ثابت باقی می ماند و یا حتی به مقدار ناچیزی افزایش می یابد(3).

در اینجا برخی از اهداف مرحله خشک dry- off آمده است:

• در زمان Drying up برگشت غدد پستان مانع از عفونت جدید پستان در dry- off می شود و امکان مداوای عفونت های احتمالی را فراهم می کند.
• تأمین مواد مغذی گاوهای خشک
• فراهم نمودن مواد مغذی برای تأمین نیازهای گوساله متولد نشده که در حال رشد و نمو است.
• تعادل مثبت انرژی زمانی که هدف رسیدن به شرایط نمره بدنی مطلوب است.
• به حداقل رساندن خطر بیماری با تحریک سیستم ایمنی بدن
• حفظ فلور میکروبی شکمبه و تخمیر
• فراهم نمودن زمان برای ترمیم سم و پا
• فراهم نمودن شرایط برای بهبود وضعیت سلامتی گاو از طریق اعمال برنامه خوراک دهی و آب برای گاو خشک

روش خشک کردن (Drying off)

یک روش مناسب برای خشک کردن گاوها روش متناوب قطع تمام خوراک های دانه ای (غلات)، دادن علوفه کم کیفیت، تغییر محل نگه داری گاو و توقف تزریقات هورمون رشد گاوی (در صورت استفاده) است.

زمانی که تولید شیر کمتر از 45 پوند (22 کیلوگرم) در روز باشد، دوشش بصورت ناگهانی قطع می شود. این روش خشک کردن ممکن است کمتر از یک هفته به طول انجامد تا تولید شیر به این سطح کاهش یابد.

برخی از مدیران فارم توقف شیر را متناسب با تولید شیر انجام می دهند و گاو را با برنامه مناسب گاو خشک مدیریت می کنند. این روش این امکان را فراهم می کند که گاو ها بتوانند از گله های دوشا پس از رزوهای خشک جدا شوند و با گاوهای شیری وارد نشوند و از جیره و جایگاه آنها جدا شوند.

یک گاو ممکن است یک بار در روز به مدت چند روز دوشیده شود تا به کاهش تولید شیر برسد اما با این روش احتمال ورم پستان افزایش می یابد (باکتری ها حذف یا از پستان شسته نمی شوند).

هر وقت گاو دوشیده می شود باید بطور کامل شیر از پستان خارج شود. این کارهای تجربی در صورتی خوب است که باعث کاهش مصرف انرژی و نمک شود. یک روش موفقیت آمیز برای خشک کردن، تغذیه گاو با علوفه خشک یولاف به مدت 5 روز با دوشش یک بار در روز است.

این روش به کاهش معنی دار جریان شیر در دوره dry- off کمک می کند. زمانی که شیردوشی به اتمام می رسد، کارتیه ها بلافاصله خشک و سر پستانک ها در مواد ضد عفونی غوطه ور شوند.

در صورت امکان، ضد عفونی به روش غوطه ور کردن سرپستانک ها حداکر تا یک هفته انجام شود. به دلیل اینکه سرپستانک ها ممکن است بسته نشوند (به شکل کراتین پلاگ) بکار بردن سد داخلی یا خارجی برای سرپستانک توصیه می شود(3).

مراقبت های دوره خشک کردن (drying-off)

گاوها اغلب به عفونت های جدید در دوره drying-off و در زمان گوساله‌زایی مستعد هستند و این عمده ترین دلیل برای مراقبت از گاو در زمان drying- off است.

دلیل دوم برای مراقبت، وجود عفونت ها در زمانی است که پستان شیر را بخوبی ترشح نمی‌کند و غلظت آنتی بیوتیک بالاتر و مقاومت آنتی بیوتیک (به علت گذشت زمان طولانی تر) بیشتر از گاوهایی است که تحت مراقبت هستند.

اگر یک گاو عفونت پستان بالینی و غیر قابل تشخیص داشته باشد گاو خشک در طول دوره خشکی یک شانس برای مداوا دارد بدون اینکه متحمل ضرر ناشی از دور ریختن شیر ورم پستانی شویم.

مطالعات نشان داده است گاوهایی که در دوره خشک درمان می شوند تولید شیر بیشتری در طول دوره شیردهی خواهند داشت.

توجه داشته باشید که از یک محصول درمانی مشخص برای درمان در این دوره و برای عفونت های باکتر یایی استفاده کنید.

هرگز از یک سرنگ درمانی دوبار استفاده نکنید و کلیه محصولات مورد استفاده و تاریخ درمان را یادداشت کنید.

توجه داشته باشید که امکان باقی ماندن دارو وجود دارد، زمانی که گاو اولین تجربه گوساله زایی را دارد (شیر باید در مزرعه آزمایش شود قبل از اینکه وارد بازار شود) (3).

طول دوره خشکی

دوره خشک 60 روزه سال ها است که مرسوم شده است. دوره 60 روزه برای گاوهایی که دوره خشک کوتاه تری دارند و تولید شیر کمتری دارند بنا نهاده شده است (گاوهایی که گوساله زایی زود هنگام دارند، دوقولوزایی و یا تاریخ گوساله زایی مشخصی نداشته باشند). این گاوها همچنین مراقبت و تغذیه دوره انتقال را ندارند.

مطالعات بسیاری روی دوره پیش از زایش صورت گرفته است. تزریق آنتی بیوتیک به هر کدام از کارتیه ها قسمتی از پروتکل است. از لحاظ اقتصادی تغذیه و انتقال گاو به این دوره 60 روزه با جیره دام خشک سبک (Far-off) برای نگهداری و یا افزایش ناچیز نمره بدنی شروع می شود.

سه هفته پیش از تاریخ گوساله زایی مورد انتظار، گاو خشک نزدیک به زایمان به مرحله انتقال (Close-up) منتقل می‌شود و تغذیه گاو با جیره ای با انرژی بالاتر و افزودنی های خوراکی انتخاب شده شروع می شود.

در هر دو فاز دوره خشکی 60 روزه لازم است که گاو به هر دو شرایط محیطی جدید انتقال یابد و با کنش‌های اجتماعی با گاوهای دیگر این گروه و با جیره هایی که برای این دو گروه گاوهای دوره خشک 60 روزه در نظر گرفته شده است سازگار شوند(3).

سود دوره خشکی 30 روزه

طی برخی مطالعات که اخیرا در فلوریدا، آریزونا و ویسکانسین انجام شده است، گاوهای خشک شده طی 30 روز را با گاوهای خشک شده طی 60 روز مقایسه کردند؛ این مقایسه بدون تغییر در جیره گاوها و یا گروه اجتماعی گاوها صورت گرفت.

در هر دو گروه گاوهایی که در دوره دوم شیردهی و یا بالاتر قرار داشتند و دوره خشک کوتاه تری داشتند و مقدار شیر یکسانی تولید کردند (1-3 درصد). گاوهایی که دوره خشک کوتاه‌تری داشتند (30 روزه) در اوایل دوره شیردهی بعدی مقدار شیر کمتری (7 درصد) در مقایسه با گاوهایی که دوره خشک طولانی تری داشتند (60 روزه) تولید کردند.

استفاده از هورمون رشد گاوی برای افزایش تولید شیر در اواخر شیردهی یک گزینه برای ثابت نگه داشتن تولید شیر است. استفاده از روش درمانی پلاک کردن سر پستانک ها بطور موثری باعث مانعت از عفونت داخل پستانی در طول دوره خشک 30 روزه می شود.

خوراک دادن گاو با یک جیره مخصوص گاو خشک در طول دوره خشکی بدون تغییر در افزایش نمره شرایط بدنی گاو می تواند مهیا نمودن خوراک و در اختیار گذاشتن خوراک را آسان نماید. با این کار فلور میکروبی شکمبه ثابت نگه داشته می شود، مصرف ماده خشک بهبود می یابد و تعادل مثبت انرژی باعث کاهش بسیج چربی های بدن می شود. همچنین دوره تعادل منفی انرژی در پس از گوساله زایی کاهش می یابد.

برخی مطالعات گزارش کرده اند با طول دوره 30 روزه استرس های زندگی اجتماعی به حداقل می رسد و تولید شیر در این گاوها در دوره شیردهی بعدی تغییر نخواهد کرد. با این حال تحقیقات بیشتری بر روی دوره های خشکی کوتاه لازم است که انجام شود.

دوره خشکی کوتاه لازم است توسط مدیران گاوهای شیری در مقیاس کوچک سنجیده شود. نباید کلیه دام ها به یک شیوه مدیریت شوند. برخی از گله ها یا گاوها ممکن است برای این دوره کوتاه مناسب نباشند. برآورد اشتباه تاریخ گوساله زایی و یا گوساله زایی زودتر از تاریخ مورد انتظار اثر زیادی بر تولید شیر در دوره شیردهی خواهد داشت.

بقایای آنتی بیوتیک ها نیز مخاطره آمیز تر هستند. در شرایط زمانی یکسان تاخیر در گوساله زایی به معنی مصرف انرژی جیره طولانی تر و بالا رفتن شرایط بدنی گاو است که هر دو با ناهنجاری های متابولیکی مرتبط هستند.

مدیران گاوهای شیری باید پیوسته نتایج تحقیقات بر روی روزهای خشک کوتاه و با تمرکز بر دوره خشکی 40 روزه را دنبال کنند که دریابند چه مدت این دوره در راه کار های مدیریتی اتخاذ شود، قبل از اینکه گاوها به دوره 30 روزه انتقال یابند.

دوره خشکی کوتاه را برای گاوهایی که در اولین دوره شیردهی خود هستند اعمال نکنید (3).

حذف دوره Far-off

اغلب گاوها بالغ بر 23 کیلوگرم شیر در روز های خشک تولید می کنند. از این روی گاوها در دوره خشکی پتانسیل شیردهی خوبی در روزهای آخر شیردهی دارند.

در مطالعاتی که بر روی گاوهای مسن و تلیسه های شکم اول صورت گرفته است، تولید گاوها در هر دو گروه گاوهای مسن و تلیسه ای شکم اول در دوره خشک 60 روزه و حذف این دوره مورد مقایسه قرار گرفته است.

بر اساس نتایج حاصل از این مطالعات اتلاف تولید شیر در دوره شیردهی بعدی بالا بوده است و در نهایت مشخص شده است این استراتژی با اتلاف 11 تا 22 درصد در تولید شیر غیر اقتصادی است.

استراتژی حذف دوره خشکی مستلزم یافتن گاوهایی در گله شیرده است که آماده زایش باشند و تولید آغوز در گله مدیریت شود.

محققان ویسکانسین گزارش کردند گاوهایی که در خطر ابتلا به ناهنجاری های متابولیکی هستند (گاوهای مسن که سابقه ناهنجاری متابولیکی دارند) حذف این دوره در این گاوها ممکن است مفید باشد. از آنجایی که این گاوها تغییر جیره نداشته اند مصرف ماده خشک در آنها بالا بوده در نتیجه میزان کبد چرب افزایش پیدا نکرده. اگر چه در این گاوها اتلاف شیر بالا بوده اما در دوره انتقال وضعیت مطلوب تری داشتند. کاهش تولید شیر در این گاو ها در مقایسه با گاوهای خشک یا گاو های حذفی اقتصادی تر بوده است.

کیفیت آغوز به دنبال حذف دوره خشکی یا کوتاه نمودن آنی عامل حائز اهمیتی است. در نتیجه دوشش گاوها، سطح ایمونوگلوبولین جی آغوز کاهش می یابد. اما در گاوهایی که دوره خشک 30 روزه داشتند سطح ایمونوگلوبولین جی آغوز در مقایسه با گاوهایی که دوره 40 روزه و یا طولانی تری داشتند یکسان بوده است(3).

نتیجه گیری کلی

به طور کلی در نظر گرفتن دوره خشکی برای بازسازی پستان و آمادگی برای دوره شیردهی بعد، سازگاری با جیره آغاز دوره شیردهی و درمان موارد ورم پستان ضروری است.

اعمال دوره خشکی 60 روزه باعث تولید شیر بیشتر در دوره شیردهی بعدی می شود و برای اعمال دوره کوتاه تر ابتدا باید یک دوره 40 روزه به صورت آزمایشی اجرا شود و نتایج موردبررسی قرار گیرد سپس دوره خشکی 30 روزه بکار گرفته شود.

دوره خشکی کوتاه برای گاوهایی که در اولین دوره شیردهی هستند نباید اعمال گردد.

منابع:

1. Epaphras A, Karimuribo ED, Msellem SN. Effect of season and parity on lactation of crossbred Ayrshire cows reared under coastal tropical climate in Tanzania. Livestock Research for Rural Development. 2004; (16)6. Online: URL: http://www.cipav.org.co/lrrd/lrrd16/6/epap16042.htm consulted on 22 June 2012.
2. Cwalinaa K , Borusiewiczb A , Ferraric M, Herrmannd I T, Priekulise J. 2020. Factors influencing the development of milk production in agricultural holdings. Agricultural Engineering. Vol. 24, No.4, pp.23-34. DOI: 10.1515/agriceng-2020-0033.
3. Hutjens, M.F and Alseth, E. 2006. Caring for transition cows.University of Illinois, Champaign-Urbana. Edt 3, 2006.
4. M’hamdi N, Bouallegue M, Frouja S, Ressaissi Y, Kaur Brar, S and Ben Hamouda, M .2012. Effects of Environmental Factors on Milk Yield, Lactation Length and Dry Period in Tunisian Holstein Cows. Milk Production – An Up-to-Date Overview of Animal Nutrition, Management and Health. Edited by Narongsak Chaiyabutr. DOI: 10.5772/50803