تغذیه بزرگ‌ترین بخش هزینه‌های متغیر (حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد) در تولید طیور را به خود اختصاص می‌دهد، یکی از اهداف هر تولید‌کننده طیور، تغذیه جوجه‌ها با جیره غذایی متعادل و در عین حال اقتصادی است و سال هاست که پرورش‌دهندگان دام و طیور با چالش کاهش مؤثر هزینه‌های تولید ضمن تأمین احتیاجات و حفظ کیفیت محصولات مواجه بوده‌اند. بخش تأمین‌کننده انرژی معمولاً به عنوان یکی از گران‌ترین آیتم‌های خوراک است و توجه به تأمین انرژی مناسب جیره در تغذیه طیور از اهمیت بالایی برخوردار است؛ نتایج مطالعات مختلف در این زمینه نشان داده که افزایش یا کاهش انرژی جیره علاوه بر تأثیر بر مصرف خوراک، استفاده کارآمد از خوراک و پیرو آن نرخ رشد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

نیاز حیوان به انرژی به سه بخش اصلی تفکیک می‌شود:

• انرژی لازم برای نگهداری که معمولاً از آن به عنوان انرژی نگهداری یا سوخت و ساز پایه یاد می‌شود.
• انرژی لازم برای تولید محصولاتی نظیرتخم مرغ یا ماهیچه
• انرژی لازم برای فعالیت

از آنجا که پرندگان معمولاً با هدف تأمین انرژی مورد نیاز خود غذا می‌خورند و پس از آن، صرف نظر از این که سایر نیاز‌های کلیدی مواد مغذی مانند پروتئین، مواد معدنی و ویتامین‌ها برآورده شده باشد یا نه، غذا خوردن را متوقف می‌کنند، این امر سوء تغذیه، کاهش عملکرد، افزایش رسوب چربی اضافی در محوطه شکمی یا چربی لاشه در جوجه‌های گوشتی را به دنبال دارد.

از طرف دیگر، انرژی دریافتی یک عامل اساسی در تولید جوجه‌های گوشتی محسوب می‌شود چرا که نه تنها بر سرعت رشد و ویژگی‌های لاشه تأثیر می‌گذارد، بلکه عامل مؤثر در بروز برخی بیماری‌های متابولیک مانند آسیت و سندرم کبد چرب در جوجه‌های گوشتی است. اصلاحات ژنتیکی صورت گرفته در طیور، که در ابتدا با تمرکز بر افزایش سرعت رشد و سطح تولید تخم مرغ و سپس با در نظر گرفتن سایر جنبه‌های فیزیولوژیک بدن پرندگان پتانسیل آن‌ها برای افزایش بهره وری خوراک مصرفی را تقویت ساخته است منجر به تغییراتی در نیاز‌های غذایی طیور شده است و بر این اساس ویژگی‌های خوراک نیز باید به طور مداوم بهبود یابد تا پتانسیل‌های حاصل از این اصلاحات ژنتیکی اظهار شود.

عملکرد طیور از نظر ضریب تبدیل خوراک تا حد زیادی به سطح انرژی متابولیسمی خوراک بستگی دارد. فرض بر این است که پرندگان اصلاح نژاد یافته برای رشد سریع‌تر، احتیاجات انرژی بالاتری نیز دارند.

سنتز ATP

منبع انرژی سلولی برای طیور نیز از اتصالات پُر انرژی فسفات به دست می‌آید ATP یک مولکول حامل انرژی برای تأمین احتیاجات انرژی داخل سلولی است که با شکستن یک پیوند هیدروژنی آزاد می‌شود و به یک مولکول فسفات و مولکولADP یا آدنوزین دی فسفات تبدیل می‌شود. زمانیکه آدنوزین‌تری فسفات (ATP) با از دست دادن یک گروه فسفات به آدنوزین دی فسفات (ADP) تبدیل می‌شود، حدود kcal/mol 8 انرژی آزاد می‌گردد.

یک پرنده 2.5 کیلوگرمی، در روز تا یک کیلوگرمATP استفاده می‌کند. سنتر مجدد ATP از ADP هم در نتیجه‌ی اکسیداسیون سوبستراهای مختلف جیره بویژه کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها رخ می دهد. کربوهیدارت‌ها در اغلب جیره‌های طیور منبع اصلی انرژی‌اند.

تنظیم انرژی جیره و مصرف خوراک در تغذیه طیور

میزان خوراک مصرفی، مقدار ماده مغذی در دسترس را برای عملکرد‌های نگهداری و تولید تعیین می‌کند. مصرف خوراک بر افزایش وزن بدن، ضریب تبدیل و کیفیت لاشه مؤثر است. فاکتور‌هایی چون عوامل جیره‌ای (ترکیب مواد مغذی جیره، فرمولاسیون خوراک، سطح مواد اولیه و کیفیت پلت) و عوامل مدیریتی (در دسترس بودن خوراک و آب برای پرندگان، مدیریت محیط پرورش، بیماری‌ها) به صورت جداگانه یا تجمعی بر مصرف خوراک در طیور تأثیر می‌گذارند.

از میان عوامل ذکر شده، فاکتور‌های جیره (ترکیب مواد مغذی جیره) دارای اثر قابل توجهی گزارش شده است، به طوری که انرژی دریافتی از طریق جیره بیشترین تأثیر را بر مصرف خوراک در طیور دارد، با کاهش یا افزایش انرژی دریافتی جیره، مصرف خوراک افزایش یا کاهش می‌یابد. این افزایش یا کاهش در مصرف خوراک در رابطه با محتوای انرژی جیره تحت تأثیر مقدار خوراک در روده یا سایر محدودیت‌های فیزیولوژیکی است. درک وضعیت انرژی و تنظیم فعالیت مسیر‌های متابولیک بدن در پاسخ، یکی از اعمال مهم سلول‌ها در همه گونه‌های جانوری است، حسگر‌های انرژی در سیستم عصبی مرکزی (CNS) و بافت‌های محیطی پرندگان وجود دارند و مجموعه‌ای از
مکانیسم‌های تنظیمی که در تنظیم فعالیت متابولیک بافت محیطی و همچنین تنظیم مصرف خوراک، حفظ تعادی انرژی و وزن بدن نقش دارند.

برای تنظیم مصرف خوراک، انرژی دریافتی جیره باید با مصرف انرژی در پرندگان تنظیم شود که توسط هیپوتالاموس نظارت/کنترل می‌شود، هیپوتالاموس نقش اساسی در تفسیر تمام اطلاعات و ایجاد پاسخ‌های مناسب در مصرف خوراک و انرژی مورد نیاز برای حفظ هومئوستازی انرژی ایفا می‌کند.

سیستم ملانوکورتین هیپوتالاموس شامل مدار‌های عصبی تنظیم‌کننده تغذیه است که از دو گروه نورون تشکیل شده‌اند؛

گروه اول نوروپپتید (NPY) Y و پروتئین مرتبط با آگونی AgRP را اظهار می‌کند در حالی که گروه دوم پروپیوملانوکورتین را اظهار می‌کند. تحریک نورون‌های بیان‌کننده NPY /AgRP (آنابولیک) باعث افزایش مصرف خوراک و ذخیره انرژی می‌شود، در حالی که فعال شدن نورون‌های بیان‌کننده POMC(کاتابولیک) منجر به کاهش مصرف و ذخیره انرژی می‌شود. تعادل در فعالیت نورون‌های سیستم ملانوکورتین هیپوتالاموس چیزی است که در نهایت مصرف خوراک را با در نظر گرفتن غلظت انرژی جیره و بهبود تعادل انرژی کل بدن و وزن بدن تعیین می‌کند.

انرژی در خوراک طیور

مواد مغذی مصرف شده توسط طیور هنگامی که طی متابولیسم اکسید می‌شوند، انرژی تولید می‌کنند. انرژی برای هومئوستازی، رشد، تولید تخم و تحرک پرنده مورد نیاز است. انرژی مصرف شده‌ی مازاد در دوره‌های کوتاه مدت به عنوان گلیکوژن و در طولانی مدت به عنوان چربی ذخیره می‌شود.

شکل زیر، سرنوشت انرژی حاصل از اجزای خوراک در بدن را نشان می‌دهد، چنانچه مشاهده می‌شود تنها بخشی از کل انرژی شیمیایی موجود در غذای مصرف شده برای نگهداری، فعالیت و رشد در دسترس حیوان قرار می‌گیرد که به عنوان انرژی خالص Net Energy نامیده می‌شود. بخشی از انرژی غذای مصرف شده به صورت غذای هضم نشده (مدفوع) و بخشی از آن به صورت دفع متابولیک و گرما از دست می‌رود. از این رو، انرژی خالص مواد خوراکی، بازتاب یا نشان‌دهنده قابلیت دسترس انرژی حقیقی برای اهداف تولیدی Nep مانند تولید تخم مرغ و افزایش وزن و بخشی مربوط به انرژی برای نگهداری NEm شامل فعالیت بدنی، تولید گرما در بدن و… است. بنابراین، هنگام فرموله کردن خوراک طیور، بایستی به سطح استفاده از منابع مختلف انرژی در جیره توجه شود، زیرا افزایش یا کاهش انرژی جیره می‌تواند یک عامل کلیدی در تعیین نه تنها هزینه، بلکه کیفیت محصول نهایی باشد.

چنانچه پیش از این اشاره شد انرژی قابل سوخت و ساز یکی از بخش‌های مهم و گران خوراک است. مکمل ویژه توربوکالری به عنوان جایگزین مناسبی برای منابع انرژی مورد استفاده در خوراک با تأمین احتیاجات انرژی و جایگزینی بخشی از روغن مورد استفاده در جیره، متخصصین تغذیه را در تخمین صحیح محتوای انرژی خوراک و در نتیجه بهبود عملکرد و کارآیی پرندگان و اقتصادی‌تر شدن جیره‌های تنظیمی یاری می‌کند.

• ﺳﺮاﻧﻪ ﻣﺼﺮف: ۲-۴ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم در ﺗﻦ ﺧﻮراك (ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﮔﻠﻪ و ﻧﻮع ﺟﯿﺮه ﻣﺼﺮﻓﯽ)
• ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ۱۰-۱۲ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم روﻏﻦ آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان ﯾﺎ روﻏﻦ ﺳﻮﯾﺎ

نتایج مطالعه پژوهشی ارزیابی اثر استفاده از مکمل توربوکالری به عنوان مکملی موثر بر عملکرد و سلامت جوجه های گوشتی

 اثر استفاده از مکمل توربوکالری جهت جایگزینی منابع انرژی و روغن مورد استفاده در خوراک جوجه‌های گوشتی در مدت 42 روز دوره پرورشی مورد مطالعه قرار گرفت. با کاهش 100 کیلوکالری از انرژی جیره‌های استاندارد، جیره‌های با کاهش انرژی در هر مقطع سنی-تغذیه ای تولید شد که به این جیره‌ها 3 کیلوگرم در هر تن خوراک مکمل توربوکالری اضافه شد. این طرح پژوهشی در دانشگاه تربیت مدرس انجام شد. بررسی شاخص‌های عملکردی به صورت هفتگی انجام و بر اساس این اطلاعات و با در نظر گرفتن تعداد پرندگان و تلفات احتمالی، افزایش وزن بدن و ضریب تبدیل خوراک محاسبه شد. نتایج پژوهش حاضر موید اثر مثبت و معنا‌دار (p<0.05) مکمل توربوکالری بر افزایش وزن بدن، بهبود ضریب تبدیل خوراک، کاهش تلفات و افزایش ضریب کارآیی تولید برای جوجه‌های گوشتی مورد تیمار می باشد.