سلنیوم یک ریزمغذی ضروری است که اگرچه به میزان کم برای رشد و نمو حیوانات مورد نیاز است، نقش ویژهای در بسیاری از عملکردهای متابولیک دام و طیور ایفا میکند. درصد بالایی از جیره دام و طیور از منشأ گیاهی تأمین میشود. با توجه به اینکه میزان سلنیوم در گیاهان بسیار متغیر است، جیرهها اغلب قادر به تأمین سلنیوم مورد نیاز دام نبوده و کمبود سلنیوم در فارم مشاهده میشود.
منابع تامین سلنیوم در خوراک دام و طیور
سلنیوم مورد استفاده در جیره حیوانات معمولاً به دو فرم آلی و معدنی تأمین میشود. زیست فراهمی و متابولیسم این عنصر در بدن به ماهیت شیمیایی آن در جیره وابسته است. سلنیوم بیولوژیک برگرفته از منابع مخمری، نسبت به سلنیوم معدنی به دلیل دارا بودن مزایای ویژه از جمله زیست فراهمی بالا، جذب مؤثر و سمیت کم در بهبود عملکرد و سلامت حیوانات نقش بسزایی دارد. در مقابل، فرم غیر آلی سلنیوم از طریق مکانیسم انتقال ساده جذب شده، به مقدار کم در بدن ذخیره میشود و مقدار زیادی از آن از طریق ادرار و مدفوع از بدن دفع میشود.
عملکرد انواع فرم های سلنیوم
سلنیوم مخمری
یکی از منابع مناسب تأمین سلنیوم آلی برای تنظیم فرآیندهای متابولیسمی حیوانات، استفاده از منابع سلنیوم بیولوژیک همچون سلنیوم مخمری است. مخمر میتواند سلنیوم معدنی با زیست فراهمی پایین و سمیت بالا را به شکل سلنیوم آلی (سلنومتیونین و سلنوسیستئین) با سمیت کم تر و زیست فراهمی بالاتر تبدیل کند. مکانیسم جذب سلنومتیونین در روده کوچک همانند اسید آمینه متیونین بوده ، و با ورود به ساختار پروتئینها در قالب سلنوپروتئین ایفای نقش میکند. در مقابل، سدیم سلنیت بعد از جذب توسط روده کوچک به راحتی نمیتواند در ساختار پروتئین وارد شود و قبل از تبدیل به سلنوپروتئین،می تواند رادیکالهای مخرب آزاد کرده و به سلنید تبدیل می شود. این فرآیند یک مسیر نامناسب همراه با صرف انرژی بالا است که در نهایت موجب هدر رفت سلنیوم می شود.
مکانیسم اثر
به طور میانگین هر سلول در روز بیست میلیارد از گونههای فعال اکسیژن (ROS) تولید کرده که در شرایط استرس مقدار این ترکیبات اکسنده افزایش مییابد. سلنیوم پس از ورود به بدن به عنوان بخشی از ساختار سلنوپروتئینها و چندین آنزیم آنتی اکسیدانی قادر است سلولها را از اثرات مضر رادیکالهای آزاد محافظت نماید:
– سلنوپروتئین جزئی از آنزیم 5-یدوتیرونین دیدیناز است که یکی از آنزیمهای مهم غده تیروئید به شمار میرود. این آنزیم با تحریک فعالیت هورمونهای تیروئیدی و تبدیل هورمون غیرفعــال تیروئید (T4) به نوع فعال آن (T3)، باعث بهبود متابولیسم و رشد حیوان میشود.
– سلنوپروتئین در تشکیل گلوتاتیون پراکسیداز مشارکت داشته و از این طریق در بهبود عملکرد سیستم ایمنی، دفاع آنتی اکسیدانی، افزایش سلامت دستگاه گوارش و عملکرد تولید مثل ایفای نقش میکند.
– سلنوپروتئین با کاهش التهاب ناشی از باکتری E.coli در سلولهای پوششی بافت پستان گاو از طریق مهار مسیر سیگنال دهی TLR4/NF-kB و NF-kB به کاهش التهابات و ورم پستان کمک مینماید.
دیگر مزایای استفاده از سلنیوم بیولوژیک
سلنیوم مخمری سبب افزایش سطح سلنیوم خون و شیر و افزایش سطح گلوتاتیون پراکسیداز و بهبود عملکرد سوپر اکسید دسموتاز شده و مالون دی آلدئید را کاهش می دهد.
محصول سلنیوم مخمری سلناگلد
سلنیوم مخمری به کار رفته در محصول سلناگلد، مجموعهای غنی از مواد ریز مغذی شامل سلنومتیونین و سلنوسیستئین، ریز مغذی ها و عناصر فعال زیستی مورد نیاز برای بهبود متابولیسم دام و طیور است. اثر هم افزایی این اجزاء در کنار تأمین سلنیوم به فرم آلی با زیست فراهمی بالا، از ویژگیهای محصول نسبت به دیگر محصولات تأمین کننده سلنیوم است.
دستورالعمل
سرانه مصرف پیشنهادی:
مرغ تخمگذار و مادر: 120 گرم درهر تُن خوراک جوجه گوشتی و تخمگذار: 50-150 گرم در هر تُن خوراک آبزیان: 100-150 گرم در هر تُن خوراک گاو شیری: 1-3 گرم/راس/روز
وابسته به شرایط سلامت حیوان، منابع تامین سلنیوم جیره و هدف استفاده از محصول، میزان مناسب مصرف با توجه به نظر متخصص تغذیه یا دامپزشک تعیین شود.