آنزیم فیتاز (Phytase) نوعی آنزیم از زیرخانواده ای فسفاتازها است که قادر می باشد فیتات به عنوان فرم غیرقابل جذب فسفر را در مواد غذایی گیاهی به اجزای کوچکتر مونو، دی، تترا و پنتا فسفات تجزیه نموده و فیتیک اسید و زیست فراهمی مواد مغذی به ویژه فسفر را افزایش می دهد.
چالش هضم و جذب مواد مغذی در طیور
حیوانات تک معده مانند پرندگان در مراحل اولیه رشد خود، نمی توانند به طور موثری آنزیم های درون زاد را ترشح کنند و در نتیجه قابلیت هضم و استفاده از تمام مواد مغذی موجود در جیره ی آنها تحت تاثیر قرار می گیرد به همین دلیل استفاده از آنزیم ها در خوراک حیوانات باعث هیدرولیز عوامل ضد تغذیه و ترکیبات آلرژی زای موجود در جیره خوراک شده و نقش مهمی در افزایش قابلیت هضم مواد مغذی و بهبود رشد دام و طیور دارد. یکی از مهم ترین ترکیبات ضد تغذیه ای موجود در سویا و منابع گیاهی اسید فیتیک است. این ماده فرم ذخیره سازی فسفر در گیاهان است که یک عمدتاً در دانهها، غلات، حبوبات و برخی دیگر از مواد غذایی گیاهی یافت میشود. قابلیت هضم این ترکیب به دلیل ساختار شیمیایی خاصی که دارد در دستگاه گوارش طیور بسیار پایین است و فسفر ذخیرهشده در آن به طور کامل در شرایط عادی در اختیار طیور قرار نمی گیرد.
استفاده از آنزیم های فیتاز در خوراک طیور باعث کاهش نیاز به افزودن مکملهای معدنی فسفر به خوراک شده تا بهرهوری استفاده از فسفر را افزایش و مصرف منابع فسفر را بهینه می کند. اکثر انواع آنزیم های فیتاز فعالیت بهینه خود را در pH های اسیدی داشته و افزایش pH اثر منفی روی فعالیت آنزیم دارد. در نتیجه محل اولیه دِفُسفوریلاسیون فیتات توسط فیتاز در قسمت پیش معده است. در شرایط pH روده، فیتازها تقریبا قابلیت تجزیه فیتات را نشان نمی دهند و در روده کوچک جذب فسفر انجام می شود.
انواع آنزیم فیتاز
آنزیم های فیتاز بر اساس منابع تولید میکروارگانیسمی (آنزیم های باکتریایی، قارچی و مخمر)، pH بهینه فعالیت، شکل ظاهری (مایع، پودر، گرانول)، و موقعیت کربن که در آن محدوده دفسفوریلاسیون فیتات آغاز می شود، می توانند طبقه بندی شوند در بین 4 نوع فیتاز رایجی که وجود دارد آنزیم های 6-فیتاز و 3-فیتاز کاربردی تر هستند. هرچند، 6-فیتاز در مقایسه با 3-فیتاز به دلیل مزایای مربوط به نحوه عملکرد آن، در تولید خوراک های طیور بیشتر استفاده می شود.
آنزیم فیتاز فیتاگُلد
آنزیم فیتاز فیتاگّلد نسل جدیدی از آنزیم های فیتاز آنزیم های فیتاگلد به عنوان نسل جدیدی از آنزیم های فیتاز (با منشا قارچی/باکتریایی) شناخته می شوند که با کمک فناوری مهندسی آنزیم و DNA نوترکیب حاصل شده اند. از مهمترین مزیت های آنزیم های نوترکیب، افزایش راندمان تولید آنزیم، تنوع آنزیم های تولید شده، بهبود خصوصیات آنزیمی نظیر افزایش مقاومت حرارتی و تولید آنزیم های با خلوص بالاتر است.