کنترل ناهنجاری های پا در طیور – بخش چهارم

پرورش طیور در طی چند دهه گذشته از روش‌های سنتی فاصله گرفته و به یک فعالیت صنعتی مدرن و پویا تبدیل شده، این صنعتی شدن با افزایش چشمگیر نرخ رشد در طیور همراه بوده است.
آنچه که در برنامه‌های اصلاح نژادی بیشتر مورد توجه قرار گرفته افزایش سرعت رشد و عملکرد تولید بوده است که تفاوت در آهنگ رشد بخش‌های مختلف بدن، بخصوص تسریع در رشد ماهیچه‌ها، را به‌دنبال داشته است؛ اما این رشد متناسب با رشد ساختار اسکلتی بدن نبوده و موجب آسیب و نتیجتاً بروز ناهنجاری های اسکلتی طیور می‌گردد. در این مقاله به کنترل ناهنجاری پا در طیور پرداخته ایم.

a . ژنتیک

انتخاب برای رشد سریع باید همراه با افزایش توده ماهیچه ای متناسب با افزایش حجم اسکلت باشد. اختلالات پا که زمینه ژنتیکی دارند نیز باید در نظر گرفته شوند و پرندگانی با اختلالات قابل توجه نباید برای اصلاح نژاد استفاده شوند و باید حذف شوند.

در مطالعه kestin و همکاران (2001) مشاهده شد که لنگش در ژنوتیپ های امروزی مرغ‌های گوشتی نتیجه انتخاب آنها برای وزن زنده بالا و نرخ رشد سریع است که موجب بروز ناهنجاری در استخوان ها و ایجاد مفاصل نابالغ (رشد نیافته) می شود.

آنها در سال 1999 برای بررسی میزان حساسیت ژنوتیپ های مختلف مرغ گوشتی به ناهنجاری های پا مطالعه ای انجام دادند و دریافتند که سویه های راس پایین ترین اسکور و پرندگان کاب بالاترین اسکور را در بروز ناهنجاری پا دارند. به همین ترتیب اسکور پا در نژاد راس بهترین و در نژاد کاب بدترین بود.

b. تغذیه

برای غلبه بر مشکلات پا باید از سطوح مناسب ویتامین ها و مواد معدنی با نسبت بهینه پروتئین و انرژی در جیره استفاده شود. در گله های مادر وجود یک جیره متعادل برای جلوگیری از بروز ناهنجاری های پا در نتاج لازم است. جیره هایی با غلظت بالای مواد مغذی و جیره های غنی از انرژی و پروتئین می توانند زمینه ساز بروز مشکلات پا در پرندگان شوند.

برای استفاده بهتر از مواد مغذی که عملکرد پرنده و کیفیت بستر را بهبود می بخشند آنزیم ها باید به طور منظم در جیره غذایی استفاده شوند. اجزای خوراک که موجب کاهش کیفیت بستر می شوند اغلب افزایش مشکلات پا را بهمراه دارند. سورگوم و کنجاله کلزا در اثر وجود تانن یا فیتات نیز ممکن است موجب افزایش مشکلات پا شوند. همچنین کنجاله سویا بدلیل فعالیت بالای بازدارنده های تریپسین می تواند موجب افزایش ناهنجاری های پا شود. استفاده از چربی های جیره ای با سطوح بالای اسیدهای چرب آزاد با جذب و قابلیت دسترسی مواد معدنی تداخل ایجاد می کند و ممکن است موجب مشکلات پا شود بنابراین ، انتخاب صحیح اجزای خوراک ضروری است.

c. مدیریت

کنترل ناهنجاری های پا در طیور

1. درجه حرارت مناسب پرورش
2. مدیریت مناسب هچر
3. تهویه مناسب
4. کیفیت بستر
5. فضای کافی آبخوری و دانخوری
6. فعالیت مناسب
7. افزودن مکمل ویتامینه در آب آشامیدنی (ویتامین های C، D و B کمپلکس)
8. واکسیناسیون به موقع
9. فضای کافی کف با کاهش تراکم بستر برای هر پرنده
10. برنامه های محدودیت غذایی و برنامه های نوری مناسب برای کاهش سرعت رشد
11. جابجایی مناسب پرندگان

d. محیط

d.I. برنامه های نوری:

استفاده از نور ثابت موجب رشد سریع می شود اما مشکلاتی مانند فعالیت کمتر پرندگان و اختلالات پا را بهمراه دارد. روشنایی متناوب با فراهم کردن 9-4 ساعت تاریکی و کاهش نور روزانه در سه هفتگی موجب کاهش رشد اولیه می شود.

طی دو هفته آخر پیش از کشتار شدت نور دوباره برای تحریک رشد افزایش می یابد. بالاترین اسکور در نرها و ماده با 20L:4D تأمین می شود. استفاده از لامپ های فلورسنت موجب کاهش وقوع مشکلات پا در مقایسه با لامپ های رشته ای می شود.

d.II. دمای محیط:

هم دماهای پایین و هم دماهای بالا موجب افزایش وقوع اختلالات پا می شوند. پرورش پرندگان باید در ناحیه خنثی حرارتی آنها صورت گیرد.

اثرات تغذیه و مدیریت مرغ مادر و انکوباسیون بر سلامت پا

ناهنجاری های سیستم حرکتی طیور از دوره جنینی آغاز می شود، بسیاری از مشکلات حرکتی در زمان هچ (خروج از تخم) یا طی روزهای آغازین پرورش در مزرعه مشاهده می شود، میزان وقوع این مشکلات در طول سال و بر اساس نواحی مختلف متغیر است.

اختلالات سیستم حرکتی و شکنندگی استخوان در طیور اثر مهمی بر آسایش حیوانات، کیفیت فیزیکی و میکروبیولوژیکی لاشه و هزینه های تولید دارد. کاهش فعالیت فیزیکی جوجه ها و علائم ناهنجاری های استخوان در مفصل بندی استخوان مچ پا (واروس-والگوس) موجب افزایش زخم و خراش، تاول زدن گوشت سینه و آلودگی لاشه در زمان فرآوری می شود. همچنین مشکلات پا گاهی با وقوع یک پدیده بیولوژیکی به نام عدم تقارن (RA) همراه هستند که توسط MQller و همکاران (1997) توصیف شده است. عدم تقارن لاشه در فرآوری و استخوان زدایی اتوماتیک لاشه مشکل ایجاد می کند و موجب نیاز به دخالت دست، در قطع زائده ها و جداسازی اجزای لاشه می شود.

شکنندگی استخوان و تخلخل در استخوان ساق و اپی فیز استخوان ران، در اثر تیرگی استخوان ها موجب کاهش کیفیت محصول نهایی می شود که بیش از 11 درصد عدم پذیرش محصول توسط مصرف کننده بخصوص در مورد گوشت سینه و ران را بدنبال دارد.

تغذیه و مدیریت مرغ مادر نقش مهمی در خصوصیات تخم ایفا می کند که ممکن است بر رشد رویان اثرگذار باشد. در این بخش به نقش عوامل تغذیه ای و مدیریتی مرغ های مادر و دوره انکوباسیون که بر رشد اولیه سیستم حرکتی، مقاومت استخوان ها و فعالیت فیزیکی ارادی مرغ های گوشتی مؤثرند، پرداخته می شود.

مدیریت و تغذیه در مرغ های مادر و مشکلات پا در نتاج

تغذیه مناسب مرغ‌های مادر گوشتی در رشد نتاج مؤثر است.

بطور کلی رشد جنین وابسته به مواد مغذی ذخیره شده در تخم مرغ است. برخی از مواد مغذی مانند ویتامین D، مواد معدنی کم مصرف و اسیدهای چرب نقش مهمی در رشد اولیه استخوان ایفا می کنند. همچنین برخی خصوصیات پوسته تخم مرغ نظیر تخلخل و ضخامت پوسته که میزان هدایت آن را تعیین می کنند بر تغذیه و رشد جنین تأثیر گذارند.

هدایت و رسانایی پوسته ظرفیت تخم برای تبادل گازها و بخار آب را تعیین می‌کند که بر میزان زرده و استفاده از مواد مغذی تأثیر گذار است. این عوامل فیزیکی ظرفیت کسب اکسیژن کافی، الگوی متابولیسم، سرعت رشد بافت ها و رشد جنین را تعیین می کنند، که در سه یا چهار روز آخر پیش از هچ (خروج از تخم) – مرحله اوج مصرف اکسیژن هنگامیکه رشد بسیاری از بافت ها از جمله استخوان ها و ماهیچه ها در سریعترین زمان خود قرار دارد – اهمیت بیشتری می یابد.

همبستگی معناداری میان ظرفیت هدایت پوسته تخم مرغ (رسانایی) و باقی مانده زرده در زمان هچ با رشد استخوان وجود دارد؛ جنین های حاصل از تخم هایی با رسانایی بالاتر پوسته در زمان هچ رشد استخوان بهتری دارند. رسوب بیشتر زرده به‌هنگام هچ جذب کمتر مواد مغذی توسط جنین را نشان می دهد که موجب کاهش رشد استخوان می گردد.

خصوصیات پوسته و آلبومین و اجزای زرده نیز تحت تأثیر مدیریت و تغذیه مرغهای مادر گوشتی طی دوره پرورش و مراحل تخمگذاری قرار می گیرد. شرایط پرورشی که با سوء تغذیه یا استرس همراه باشد اثرات سوئی بر خصوصیات تخم مرغ و رشد جنین دارند.

عواملی چون ژنتیک، نوع غلات (ذرت یا گندم)، منبع ماده معدنی کم مصرف (آلی یا غیر آلی)، سن مرغ مادر، محدودیت غذایی (تغذیه اختیاری یا محدودیت خوراک) برنامه های اعمال محدودیت غذایی (تغذیه روزانه یا غیره)، برنامه های غذایی (گرم/ پولت / روز) هنگام پرورش پولت های مادر و تغییر در فضای دانخوری از سالن پرورش تا تولید همگی در رشد جنین نقش دارند. همچنین در میان لاین های تجاری مرغ گوشتی تفاوت هایی در درصد پوسته و ضخامت آلبومین و غشای پوسته وجود دارد.

این نشان می دهد که لاین های اجداد از لحاظ رسانایی پوسته تفاوت دارند. در لاین های گوشتی بارسانایی پایین تر پوسته تخم مرغ، استرس گرمایی و سطح اکسیژن پایین در هچر می تواند اثرات منفی شدیدی بر رشد رویان وارد آورد.

افزودن مواد معدنی کم مصرف آلی (OTM) مانند روی، مس، منگنز و سلنیوم نیز بعنوان منبع مواد معدنی کم مصرف به پرمیکس های غیر آلی و جایگزینی منابع غیر آلی با کیلات ها در جیره مرغ های مادر گوشتی موجب بهبود مقاومت پوسته، افزایش وزن نسبی استخوان ها در زمان هچ و کاهش وقوع RA (عدم تقارن) استخوان متاتارسوس شده است. بعلاوه مشاهده شده جوجه های حاصل از مرغ‌های مادر تغذیه شده با جیره های حاوی OTM مشکلات حرکتی کمتر و مقاومت استخوان بالاتری در سن 49 روزگی دارند.

نقش انکوباسیون در رشد استخوان و مشکلات حرکتی

بدلیل تفاوت میان صفات تخم مرغ تأمین شرایط بهینه در ماشین های هچر و انکوباتور در شرایط تجاری دشوار است. دماهای نامطلوب انکوباسیون و سطوح ناکافی اکسیژن می تواند جذب مواد مغذی از زرده، کنترل هورمونی، رشد بافت‌های دیگر را تحت تأثیر قرار دهد.

بعنوان مثال استخوانی شدن بافت پیوندی و استخوان طی مرحله رویانی آغاز می شود و بیشترین نرخ رشد استخوان درست در روزهای پیش از هچ و چند روز پس از هچ اتفاق می افتد. این نشان می دهد که چرا وقتی شرایط انکوباسیون برای جنین پر تنش باشد ناهنجاری های پای بیشتری در زمان هچ یا هفته های پس از آن مشاهده می شود.

Hammond و همکاران (2007) اثبات کردند افزایش دمای تخم مرغ ها از C˚ 37/5 (F ˚99/5) به C˚ 38/5 (F ˚101/3) طی E4-E7 می تواند طول استخوان های ساق پا و تارسوس را افزایش دهد.

شکل1 – اثر تغییر در فضای دانخوری مرغ های مادر از دوره پرورش تا تولید بر احتمال مشاهده اسکورهای مختلف در سن 42 روزگی در نتاج حاصل از مرغهای مادر نژاد کاب 500 در سن 32 و 44 هفتگی.

a-b تیمارهای دارای حروف متفاوت از لحاظ آماری اختلاف معنی دار دارند (p<0/05)

1. مرغ های مادر در زمان تحریک نوری (22 هفتگی) به سالن هایی با فضای دانخوری مشابه با فضای دانخوری مرحله تخمگذاری انتقال یافتند (5/6–3/6 در مقابل 4/8 – 3/6 سانتی متر /مرغ مادر) در مقایسه با فضای دوره پرورش
2. اسکورها بر اساس معیارهایWebster و همکاران (2008) ارزیابی شد.

تنش های دمایی بخصوص در نزدیکی زمان هچ (خروج از تخم)، تکثیر و تمایز کوندروسیتی را تحت تأثیر قرار می دهد. گروهی از محققین ( yalcin و همکاران 2007) نشان دادند چگونه دماهای کمتر یا بیشتر از حد بهینه انکوباسیون وقوع TD در سن 49 روزگی را تحت تأثیر قرار می دهد.

در این مطالعه وقوع TD در جوجه هایی که بین E0 و E8 در معرض دماهای پایین (36/9 درجه سانتیگراد، 98/4 درجه فارنهایت) یا بالا (39/6 درجه سانتیگراد، 103 درجه فارنهایت) قرار داشتند در مقایسه با جوجه های پرورش یافته در شرایط مناسب (14/4 و 12/8 درصد در مقابل 5 درصد) بالاتر بود.

در این آزمایش وزن استخوان ساق پا (درشت نی) در زمان هچ و در سن 49 روزگی با حرارت دادن تخم مرغ ها تا (103/3 درجه فارنهایت، 39/6 درجه سانتیگراد) بمدت 6 ساعت/روز طی E10 تا E18 کاهش یافت.

گزارشات قبلی نشان داده که اثرات دما طی دوره انکوباسیون بر رشد استخوان و بروز بد شکلی های استخوان پس از هچ بستگی به زمان و شدت مواجهه با این استرس دارد.

بنابراین زمان های بحرانی برای رشد رویان اولین و آخرین مراحل رشد هستند، در شرایط تجاری مدیریت این دوره ها بسیار دشوار است. بدلایل مختلف مدیریت تخم‌مرغ‌ها پیش از انکوباسیون در هچرهای تجاری مناسب و بهینه نمی باشد. در تخم هایی که طی اوایل دوره انکوباسیون – که برای رشد مناسب استخوان ها حیاتی است – در معرض دما و جریان هوای مناسب قرار گرفته اند، کمترین میزان وقوع ناهنجاری های انگشتان و عدم تقارن استخوان پا مشاهده می شود.

دماهای بالای انکوباسیون و کمبود اکسیژن (هیپوکسی) طی مراحل آخر انکوباسیون نیز می تواند موجب کاهش رشد استخوان و افزایش وقوع عدم تقارن استخوان بین دو پا شود و موجب تنظیم کاهشی بیان ژن‌ها (Down-Regulation) و پروتئین هایی مانند کلاژن نوع X ، فاکتور رشد – TGF، متالوپروتئینازها که در تشکیل استخوان اهمیت دارند، گردد.